De overgang van groep 2 naar groep 3 is voor veel kinderen (en hun ouders!) een spannende stap. Van het spelenderwijs leren in de kleutergroepen naar het meer gestructureerde leren in groep 3 – het lijkt een sprong in het diepe. Maar wanneer is een kind er écht aan toe?
In dit blog werp ik met mijn visie een verhelderend licht op deze overgang en neem ik je mee in mijn kijk op ontwikkeling, zodat je als ouder en leerkracht beter kunt begrijpen wat een kind nodig heeft op dit belangrijke kruispunt.
Ontwikkelingsfasen
Ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet gaat uit van ontwikkelingsfasen die nauw verbonden zijn met de rijping van het brein. Daarin wordt duidelijk dat jonge kinderen allereerst vooral leren via de zintuigen en beweging. Ook leren kinderen de eerste zes jaren vooral in beelden. Spel en fantasie zijn belangrijk. Pas vanaf zes en een half jaar is een kind in staat logisch te denken, oorzaak-gevolg te begrijpen en systematisch te leren lezen, schrijven en rekenen.
Volgens Vervaet is een kind pas écht toe aan het formele leren van groep 3 als het deze laatstgenoemde fase bereikt. En dat moment is niet voor ieder kind hetzelfde. Kalenderleeftijd zegt dus zeker niet alles!
Lichaam en Brein in Balans
Als lichaamsgericht kindertherapeut, benadruk ook ik het belang van een stevige basis voor de ontwikkeling van kinderen. In mijn praktijk Wonderwijs werk ik met kinderen aan het versterken van de verbinding tussen lichaam en brein. Ik vind het belangrijk dat kinderen voldoende ruimte krijgen om te spelen en te bewegen, omdat deze elementen de basis vormen voor hun ontwikkeling.
Ook is het essentieel dat kinderen zich veilig en ontspannen voelen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen op hun eigen tempo en daar de ruimte voor ervaren. Dit betekent dat ouders en leerkrachten samen moeten werken om een omgeving te creëren waarin kinderen zich ondersteund voelen en hun eigen kracht en kwaliteiten kunnen ontdekken.
Is Mijn Kind Er Klaar Voor?
Waar op veel scholen een vaste leeftijdsgrens geldt (meestal rond 6 jaar), pleit Vervaet ervoor om vooral te kijken naar de ontwikkeling van het kind zelf. Een aantal signalen dat je kind de schoolrijpheidsfase nadert:
- Je kind kan logisch nadenken over eenvoudige problemen (“Als ik geen jas aantrek, krijg ik het koud”).
- Het kan zich richten op een taak zonder afgeleid te raken.
- Het toont interesse in letters, cijfers of wil ‘echt leren lezen’.
- Het kan onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid.
- Het is fijnmotorisch goed ontwikkeld, af te lezen aan bijvoorbeeld met gemak kunnen knippen (zonder krampachtig de schaar vast te houden en/of de mond mee te bewegen), een potlood ontspannen tussen duim en wijsvinger kunnen vasthouden en aansturen vanuit de pols en vingers (en niet meer vanuit de schouder of elleboog).
Let op: dit betekent nadrukkelijk niet dat je kind al moet kunnen lezen of schrijven voordat het naar groep 3 gaat! Het gaat om de rijpheid van het denken.
Spel als Voorbereiding
In de kleuterfase is spel dé manier waarop kinderen de wereld verkennen. Ook al lijkt het ‘gewoon spelen’, het is juist de basis waarop later leren gebouwd wordt. Denk aan:
- Bouwspel: logisch denken en motoriek.
- Rollenspel: sociale vaardigheden en verbeelding.
- Bewegingsspel: zelfbeheersing en concentratie, coördinatie van bewegingen.
Ouders kunnen dit spel thuis ondersteunen door veel ruimte te geven voor vrij spel, voor te lezen, te puzzelen, zingen, knippen, plakken en reeksen te maken met bijvoorbeeld kralen of blokken. Laat kinderen volop naar buiten gaan, want al ontdekkend de wereld verkennen biedt een waardevolle, gezonde en natuurlijke leeromgeving.
Praktische Tips voor Ouders
- Neem de tijd: Niet elk kind is op z’n zesde “schoolrijp”. Overweeg een bonus kleuterjaar als je twijfelt.
- Praat met de leerkracht: Die ziet je kind in actie in de klas en kan je helpen inschatten of groep 3 passend is.
- Stimuleer spelenderwijs: Geef je kind veel ruimte om te spelen en ervaren. (schermtijd behoort daar niet toe!) Spel, bewegen en nieuwsgierigheid zijn de beste voorbereiding.
Tot Slot
De overgang naar groep 3 is niet alleen een schooltechnische stap, maar vooral een ontwikkelingstechnische. Door te kijken naar waar je kind staat in zijn of haar denken – en niet alleen naar de geboortedatum – geef je het een sterke, ontspannen basis om echt te gaan leren. Zoals Vervaet zegt: “Leren gaat pas echt stromen als het brein eraan toe is.”
Laat je kind in zijn of haar eigen tempo groeien. En vertrouw erop dat spelen nog steeds leren is – zelfs (en misschien wel juist) vlak voor groep 3.
Heb je vragen n.a.v. dit blog? Neem gerust contact op.
Twijfel je of jouw kind naar groep 3 kan? Een kort onderzoek naar lees- en schrijfrijpheid en motorische ontwikkeling is mogelijk bij Wonderwijs.
Werk je als leerkracht en wil jij leren hoe je de juiste ontwikkelingsfase van een kind kan bepalen? Doe dan mee met de cursus Lees- en schrijfrijpheid op 11 en 25 juni in Castricum.
Illustraties Wonderwijs:
Tekening zelfportret van een meisje toen ze 5.3 jaar oud was en na een begeleidingstraject 7 maanden later
